ΑΠΟ ΤΗΝ
ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ
Γ. ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ
ΚΑΤΑ ΤΟΝ 20ό ΑΙΩΝΑ
2. Τα
πρώτα βήματα του εργατικού κινήματος
(κείμενο βιβλίου, σελ. 46-47)
Οι
διαφορές του αγροτικού προβλήματος στην Ελλάδα, σε σχέση με γειτονικές ή άλλες
ευρωπαϊκές χώρες, οφείλονταν στις ιστορικές ιδιομορφίες της ελληνικής
ανάπτυξης. Το ίδιο ισχύει και για το εργατικό κίνημα. Στο τέλος του 19ου αιώνα
συναντάμε στην Ελλάδα σοσιαλιστικές ομάδες και εργατικές ομαδοποιήσεις. Η
πολιτική και κοινωνική τους επιρροή ήταν σαφώς μικρότερη από εκείνη που άσκησαν
αντίστοιχα κινήματα σε βιομηχανικές χώρες της Δύσης αλλά και σε βαλκανικές
(π.χ. Βουλγαρία). Η απουσία μεγάλων σύγχρονων βιομηχανικών μονάδων οδήγησε σ’
αυτήν την καθυστέρηση από κοινού με άλλους παράγοντες. Στα μεγάλα δημόσια έργα
της περιόδου, σημαντικό ποσοστό του εργατικού δυναμικού προερχόταν από το εξωτερικό
(στη διάνοιξη της διώρυγας της Κορίνθου εργάστηκαν πολλοί Ιταλοί) ή ήταν
πρόσκαιρης, βραχύχρονης απασχόλησης. Πιο σταθερό εργατικό δυναμικό δούλευε στις
μεταλλευτικές επιχειρήσεις, όπου και εκδηλώθηκαν οι πρώτες καθαρά εργατικές
εξεγέρσεις (Λαύριο, 1896). Στον ιδεολογικό τομέα η επικράτηση της Μεγάλης Ιδέας
εμπόδιζε την ανάπτυξη και διάδοση ιδεολογιών με κοινωνικό και ταξικό
περιεχόμενο.
Η
κατάσταση αυτή κράτησε ως το τέλος των Βαλκανικών πολέμων. Η ενσωμάτωση της
Θεσσαλονίκης στην Ελλάδα, μιας πόλης με σημαντικό –για τα μέτρα της περιοχής–
βιομηχανικό υπόβαθρο και με κοσμοπολίτικο χαρακτήρα, αποτέλεσε σημείο αναφοράς
για το εργατικό κίνημα. Η μεγάλη πολυεθνική εργατική οργάνωση της πόλης, η
Φεντερασιόν, με πρωτεργάτες σοσιαλιστές από την ανοιχτή σε νέες ιδέες εβραϊκή
κοινότητα της πόλης, αποτέλεσε σημαντικό δίαυλο για τη διάδοση σοσιαλιστικής
και εργατικής ιδεολογίας στη χώρα.
Στη
διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, οι πιέσεις που δέχτηκε η ελληνική
κοινωνία, η εμπλοκή της σε διεθνείς υποθέσεις και ο αντίκτυπος της ρωσικής
επανάστασης οδήγησαν το εργατικό και το σοσιαλιστικό κίνημα σε ταχύτατη
ωρίμανση. Προς το τέλος του πολέμου ιδρύθηκε η Γενική Συνομοσπονδία Εργατών
Ελλάδος (ΓΣΕΕ) που συμπεριέλαβε κλαδικά και τοπικά σωματεία, και το Σοσιαλιστικό
Εργατικό Κόμμα της Ελλάδος (ΣΕΚΕ), που λίγο αργότερα προσχώρησε στην Τρίτη
Κομμουνιστική Διεθνή και μετονομάστηκε σε Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος.
ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ-ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
Στα τέλη του 19ου αι.
το εργατικό κίνημα στην Ελλάδα έχει πολύ μικρή επιρροή γιατί:
1. απουσιάζουν
σύγχρονες βιομηχανικές μονάδες,
2. σημαντικό ποσοστό
του εργατικού δυναμικού προερχόταν από το εξωτερικό,
3. σημαντικό ποσοστό
των εργατών ήταν βραχύχρονης και πρόσκαιρης απασχόλησης, και,
4. η Μεγάλη Ιδέα
παρεμπόδιζε τη διάδοση ιδεολογιών με ταξικό περιεχόμενο.
Έτσι, θα πρέπει
κάποιος να έχει κατά νου τα όσα αναφέρονται στο κεφάλαιο 6, της Β ενότητας (Η Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 19ο
ΑΙΩΝΑ) με τίτλο Η βιομηχανία (σελ.
29-31), αλλά και το κεφάλαιο 1 της
παρούσας ενότητας με τίτλο Το αγροτικό
ζήτημα. Εξάλλου, δεν θα πρέπει να αγνοηθεί η αναφορά στη Μεγάλη Ιδέα, ότι
δηλαδή η επικράτηση της Μεγάλης Ιδέας στον ιδεολογικό τομέα εμπόδιζε την
ανάπτυξη ιδεολογιών με κοινωνικό και ταξικό περιεχόμενο.
Αναλυτικότερα, η
απουσία σύγχρονων μεγάλων βιομηχανικών μονάδων, για λόγους που ήδη έχουν
προαναφερθεί, δεν έδινε την ευκαιρία στους ανθρώπους να οργανωθούν σε ενώσεις,
προκειμένου να διεκδικήσουν κάποια δικαιώματα. Ο αγροτικός χαρακτήρας της
ελληνικής οικονομίας, που δομήθηκε πάνω στη βάση της μικρής, οικογενειακής
ιδιοκτησίας, δεν ευνοούσε όχι μόνο της βιομηχανική ανάπτυξη, αλλά και την
οργάνωση των εργαζομένων σε σωματεία. Αυτός ήταν και ο λόγος που για να
εκτελεσθούν μεγάλα έργα χρησιμοποιήθηκαν ξένοι εργάτες, οι οποίοι, όπως ήταν
φυσικό, λόγω και του περιορισμένου χρονικού ορίζοντα των έργων, δεν
οργανώνονταν (λ.χ., στη διάνοιξη της Διώρυγας της Κορίνθου, στην οποία
απασχολήθηκαν ως επί το πλείστον εργάτες από την Ιταλία).
Έτσι, η Θεσσαλονίκη,
πόλη η οποία διέθετε βιομηχανικό υπόβαθρο, αλλά και γνώριζε τις ευρωπαϊκές
εξελίξεις, γίνεται ο αγωγός για τη διάδοση εργατικής ιδεολογίας στη χώρα, μετά
την ενσωμάτωσή της σε αυτή (μετά το πέρας των Βαλκανικών πολέμων, 1912-1913).
Οι ευνοϊκοί
παράγοντες που συνετέλεσαν στην ανάπτυξη του εργατικού κινήματος ήταν:
1. ο Α΄ Παγκόσμιος
πόλεμος,
2. οι πιέσεις που
δέχτηκε εξαιτίας του η ελληνική κοινωνία ,
3. η εμπλοκή της
χώρας σε διεθνείς υποθέσεις, και
4. ο αντίκτυπος της
ρωσικής επανάστασης (1917).
Φορείς των
σοσιαλιστικών ιδεών υπήρξαν:
1. η ΓΣΕΕ, και
2. το ΣΕΚΕ (μετέπειτα
ΚΚΕ)
Προσοχή!
Για το ΣΕΚΕ βλ. και σσ. 99-100 του σχολικού εγχειριδίου
Ορισμός
Φεντερασιόν:
Μεγάλη πολυεθνική εργατική οργάνωση που είχε αναπτυχθεί στις αρχές του
20ού αιώνα στη Θεσσαλονίκη, μια πόλη με σημαντικό για τα μέτρα της περιοχής
βιομηχανικό υπόβαθρο και κοσμοπολίτικο χαρακτήρα, με πρωτεργάτες σοσιαλιστές
από την ανοικτή σε νέες ιδέες εβραϊκή κοινότητα της πόλης. Η Φεντερασιόν
αποτέλεσε σημαντικό δίαυλο για τη διάδοση σοσιαλιστικής και εργατικής
ιδεολογίας στη χώρα μετά την ενσωμάτωση της Θεσσαλονίκης στην Ελλάδα.
ΠΗΓΕΣ
1. Φεντερασιόν ετιτλοφορήθη η σοσιαλιστική
οργάνωσις Θεσσαλονίκης. Ωνομάσθη υπό των υδρυτών αυτής ούτω, διότι εφρόνουν ότι
εν Τουρκία όπου υπήρχον πολλαί εθνότητες, δεν ηδύνατο άλλως πως να οργανωθώσιν
οι σοσιαλισταί.
Σχεδόν εις κάθε πόλιν της Τουρκίας υπήρχον αρκετά στοιχεία από κάθε
εθνικότητα και οι σοσιαλισταί έδει να σχηματίσουν τμήματα εξ’ εκάστης,
συνδεόμενα μεταξύ των αφ’ ένος μεν δια της συνδέσεώς των εις μιαν τοπικήν
Ομοσπονδίαν, αφ’ ετέρου δε δια της συνενώσεως των κατά τόπους ομοσπονδιών εις
μίαν οθωμανικήν. Τούτο άλλως τε επέβαλλον λόγοι τεχνικοί· πως ηδύνατο να γίνη η
σύνδεσις Αρμενίων σοσιαλιστών (Αρμενίας, Πόντου και Κων/λεως), Τούρκων
σοσιαλιστών (που ενεφανίσθησαν αργότερον), Βουλγάρων, Σέρβων, Ελλήνων,
Ισραηλιτών και άλλων, αφού δεν υπήρχε καν μία κοινή γλώσσα ως μέσον
επικοινωνίας και αλληλεπιδράσεως; ...
Το σπουδαιότερον έργον της Φεντερασιόν ήτο η μεταξύ των Ισραηλιτών
διδασκαλία, η παρακολούθησις των σωματείων, η οργάνωσις διαλέξεων, συζητήσεων
κλπ. Υπήρχε όμως έλλειψις φιλολογίας, βιβλίων και εφημερίδων. Οι εργάται δεν
ήξευραν άλλην γλώσσαν πλην της ισπανοεβραϊκής. Έπρεπε να εκδοθή εν φύλλον ...
Η εφημερίς αυτή εβαπτίσθη Εφημερίς των Εργατών και εξεδόθη κατ’ αρχάς μεν εις 4 γλώσσας, τουρκικήν, ελληνικήν,
βουλγαρικήν και ισπανοεβραϊκήν (τέσσαρα φύλλα μόνον), ακολούθως δε εις δύο
μόνον, βουλγαρικήν και ισπανοεβραϊκην (πέντε άλλα φύλλα). Αι 100 λίρες είχον
εξατμισθή εις έξοδα μεταφράσεως κυρίως, και η Εφημερίς των Εργατών εξέπνευσε
μαζί των. Αλλ’ η ιδέα της εκδόσεως εφημερίδος δεν εναυάγησεν. Απεναντίας
αργότερον εκαρποφόρησε. Παραλλήλως προς την διδασκαλίας του σοσιαλισμού, η
Φεντερασιόν εφρόντιζε και δια τα εργατικά σωματεία ...
Η Νεοτουρκική κυβέρνησις παρηκολούθει υπόπτως την αναπτυσσομένην
ζύμωσιν. Απεργίαι των σιδηροδρομικών όλων των ευρωπαϊκών δικτύων ετάραξε τα
νεύρα του κομιτάτου. Ο τότε υπουργός των Εσωτερικών Φερίτ πασάς συνέταξε και
υπέβαλε εις την οθωμανικήν Βουλήν νομοσχέδιον δια του οποίου απηγορεύετο το
δικαίωμα της απεργίας εις τους οπωσδήποτε εργαζομένους εις υπηρεσίας «δημοσίας
ανάγκης» ως οι σιδηροδρομικοί, τροχιοδρομικοί κλπ. Εξ αφορμής του νομοσχεδίου
τούτου εξαπελύθη εκ Θεσσαλονίκης κύμα αγανακτήσεως και διαμαρτυρίας, το οποίον,
διατρέξαν την Μακεδονίαν και Θράκην, μετεδόθη εις όλην την Μικράν Ασίαν. Το
πρώτον συλλαλητήριον ωργανώθη εν Θεσσαλονίκη, ουχί άνευ εμποδίων και προστριβών
με τας αρχάς, αι οποίαι δεν ηννόουν να το επιτρέψουν…
Την ημέραν εκείνην όλος ο στρατός Θεσσαλονίκης ήτο εν επιφυλακή, το δε
ιππικόν είχε περιζώσει την πλατείαν. Μ’ όλα ταύτα το συλλαλητήριον εσημείωσεν
εξαρετικήν επιτυχίαν. Μία ανθρωποπλημμύρα κατέκλυσε τας οδούς και εγέμισε γρήγορα
όχι μόνον την πλατείαν, αλλά και όλας τας παρόδους. Το ιππικόν ηναγκάσθη να
ευρύνη διαρκώς περισσότερον την περιζωσθείσαν περιοχήν δια να περιλάβη όλον
εκείνον τον ανθρώπινον όγκον. Εις έναν εξώστην των δύο μεγάλων κτιρίων έναντι
του Τελωνείου εστήθησαν αι σημαίαι των σωματείων.
Γ.
Κορδάτου, Ιστορία του ελληνικού
εργατικού κινήματος, σσ. 241-244
Ανάλυση: Η πρώτη σημαντική επισήμανση που θα πρέπει να κάνει ο
αναγνώστης του κειμένου του Γ. Κορδάτου είναι η πρόσθετη πληροφορία πως η εν
λόγω οργάνωση πήρε τη συγκεκριμένη ονομασία της, γιατί οι ιδρυτές της θεωρούσαν
ότι δεν υπήρχε άλλος τρόπος να οργανωθούν οι σοσιαλιστές της πολυεθνικής
Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Γίνεται φανερό ότι το κείμενο της πιο πάνω πηγής
αναφέρεται στην περίοδο που η πόλη δεν αποτελούσε ακόμη οργανικό κομμάτι του
ελεύθερου Ελληνικού Βασιλείου.
Αναλυτικότερα, τονίζεται ότι η δραστηριότητα της
Φεντερασιόν αρχικά περιοριζόταν ανάμεσα στα μέλη της εβραϊκής κοινότητας, που
τροφοδοτούσε και τις τάξεις των εργατών. Πράγματι, μολονότι τα πρώτα κείμενα
της οργάνωσης κυκλοφόρησαν στα τούρκικα, ελληνικά, βουλγαρικά και
ισπανοεβραϊκά, στη συνέχεια περιορίστηκαν στις δυο τελευταίες γλώσσες. Η
επιρροή, όμως, της Φεντερασιόν στο εργατικό κίνημα φάνηκε γρήγορα όταν έφτασε
και στην Τουρκία το κύμα των ευρωπαϊκών απεργιακών κινητοποιήσεων στους
σιδηροδρόμους. Η σπουδή των τουρκικών αρχών να απαγορεύσουν διά νόμου την
οργάνωση απεργιακών κινητοποιήσεων σε δημόσιους οργανισμούς όπως οι
σιδηρόδρομοι, δεν απέτρεψε την κάθοδο των εργατών σε απεργία. Πράγματι, παρά
την έντονη παρουσία στρατιωτικών δυνάμεων, το συλλαλητήριο των εργατών στη
Θεσσαλονίκη σημείωσε σημαντική επιτυχία.
2. Ο εργασιακός Μεσαίωνας των μεταλλωρύχων του Λαυρίου
Για την πρώτη απεργία των μεταλλωρύχων του Λαυρίου, έχουμε πολύ λίγες
πληροφορίες. Γνωστό μονάχα είναι πως η απεργία του 1883 είναι η πρώτη, όχι όμως
και η τελευταία που έγινε στα μεταλλεία του Λαυρίου.
Η δεύτερη απεργία έγινε το μήνα Ιούλη του 1887. Πρέπει να το τονίσουμε
πως οι μεταλλωρύχοι του Λαυρίου δεν ήταν καθόλου οργανωμένοι στα χρόνια εκείνα.
Το ταξικό τους ένστιχτο όμως τους έσπρωχνε στην απεργία, γιατί περνούσαν μια
ζωή σκυλίσια. Δούλευαν 12-14 ώρες και παίρνανε μεροκάματο από 2 ίσαμε 3
δραχμές. Αν ρωτάτε το που κοιμόντουσαν, θα φρίξετε διαβάζοντας τις εφημερίδες
της τοτινής εποχής. Οι σκλάβοι της αρχαιότητας δε ζούσαν χειρότερα από τους
νεότερους σκλάβους του Σερπιέρη. Εξάλλου δεν περνούσε βδομάδα που να μη
σκοτωθούν κι ένας δύο εργάτες από τα βουλιμέντα και τα φουρνέλα. Στην θέση
Δασκαλειό, εκεί που ήταν στα χρόνια εκείνα ανοιγμένο μεταλλείο, παραχώθηκαν
πολλοί εργάτες, χωρίς η Εταιρεία να δώσει πεντάρα τσακιστή γι’ αποζημίωση στις
οικογένειές τους. Ακόμα οι παλιοί Λαυριώτες διηγούνται πως ο Σερπιέρης είχε
φκιάσει στο δεύτερο πάτωμα του πηγαδιού της Καμάριζας, πλάι στη μηχανή, μια
μαρμαρένια κάμαρα, κι’ εκεί κρύβονταν τα πτώματα των σκοτωμένων από τα φουρνέλα
και τα βουλιμέντα. Τη νύχτα ο καροτσέρης Κάλιος Μάνθος, από τους σπιτικούς του
Σερπιέρη, μαζί με άλλους πιστούς της Εταιρείας βγάζανε στα κρυφά τα πτώματα και
τα πήγαιναν και τα παράχωναν στα πεύκα του Άη Κωνσταντίνου.
Έτσι, κάτω από τις συνθήκες αυτές, που θύμιζαν μεσαίωνα, οι μεταλλωρύχοι
για δεύτερη φορά σηκώνουν κεφάλι κι απεργούν.
Γ.
Κορδάτου, Ιστορία
του ελληνικού εργατικού κινήματος., σ. 35
Ανάλυση: Η συγκεκριμένη πηγή δίνει αναλυτικές πληροφορίες για
την οργάνωση των εργατικών εξεγέρσεων στο Λαύριο. Το σχολικό βιβλίο αναφέρεται
σε εκείνη που εκδηλώθηκε το 1896. Στο μεταξύ είχαν προηγηθεί εκείνες του 1883
και του 1887, στις οποίες εστιάζει το πιο πάνω κείμενο.
Θα πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι οι δυο παραπάνω πηγές
δίνουν στοιχεία που δεν διευκρινίζουν απλά σημεία και πληροφορίες του σχολικού
βιβλίου, αλλά δίνουν επιπλέον στοιχεία. Είναι το είδος των πηγών, ας το πούμε
έτσι συμβατικά, που συνήθως επιλέγονται στις εξετάσεις. Έτσι, ο μαθητής θα
πρέπει να κατανοήσει πολύ καλά το κείμενο των πηγών που καλείται να αναπτύξει,
να διαχωρίσει το ουσιώδες από το επουσιώδες, και να αναπτύξει με κριτικό τρόπο
τις συμπληρωματικές πληροφορίες. Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να τονίζεται το
όνομα του συγγραφέα, αφού, μολονότι έχουμε να κάνουμε με μια επιστημονική
μονογραφία, το υποκειμενικό στοιχείο είναι πάντα παρόν. Η ιστοριογραφία, όπως είναι
γνωστό, προσεγγίζει και αναλύει με διαφορετικό τρόπο το ίδιο γεγονός. Θα έχουμε
την ευκαιρία να δούμε τέτοια παραδείγματα.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ
Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας
στοιχεία από το παράθεμα που σας δίνεται, να παρουσιάσετε και να εξηγήσετε τις
ιδιομορφίες του εργατικού κινήματος στην Ελλάδα, σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές
χώρες, από το τέλος του 19ου αιώνα ως την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.(μ.
25)
Ημερ. Επαν 2009.
Υπάρχουν για τους
εργοδότες και άλλες πηγές εργατικού δυναμικού εκτός από την εσωτερική αγορά.
Εκατοντάδες ισπανοί και ιταλοί μεταλλωρύχοι δουλεύουν στο Λαύριο. και
γενικότερα, στην Ελλάδα του 19ου αιώνα, οι αλλοδαποί εργάτες είναι ενδημικό
φαινόμενο: σε όλα σχεδόν τα δημόσια έργα και σε πολλές βιομηχανίες εργάζονται
Αλβανοί, Αρμένιοι, Ιταλοί. Έτσι, καθώς η ελληνική αγορά εργασίας πάσχει από
χρόνια στενότητα, καθώς δεν υπάρχουν στην χώρα δεξαμενές εργατικού δυναμικού,
οι επιχειρηματικές τάξεις αντλούν από την παγκόσμια δεξαμενή με ικανοποιητικούς
όρους. […] Το δικαίωμα των εργατών να αλλάξουν εργοδότη ισοσταθμίζεται με το
δικαίωμα των εργοδοτών να τηλεγραφήσουν στην Καλαβρία ή την Καταλωνία ζητώντας
εργάτες προς αντικατάσταση των οποιωνδήποτε απεργών.
Οι συνθήκες αυτές
έχουν δύο συνέπειες. Αφενός, τα ημερομίσθια των Ελλήνων δεν εκτοξεύονται προς
τα πάνω, αλλά κυμαίνονται σταθερά σε επίπεδο αντίστοιχο προς αυτά που ζητούν οι
ξένοι. αφετέρου, όμως, παραμένουν αρκετά ικανοποιητικά επειδή, άλλωστε, πολλοί
από τους ξένους είναι ειδικευμένοι. Έτσι, η εξαθλίωση των ελλήνων εργατών δεν
προχωρεί πέρα από κάποιο σημείο. ούτε, βεβαίως, και η εργατική ταξική τους
συνείδηση που, για να αναπτυχθεί, θα έπρεπε να συντρέχουν συνθήκες εξαθλίωσης
και μάλιστα χωρίς την διέξοδο της επιστροφής στα χωριά και τα χωράφια-διέξοδο
που οι έλληνες εργάτες, στην πλειονότητά τους, διατηρούν ανοιχτή. Παράλληλη
συνέπεια: οι απεργίες σπανίζουν.
Στην Ελλάδα δεν είναι
μόνο το ότι πολλές ιδέες εισάγονται, άρα είναι φυσικό και να καθυστερούν.
υπάρχουν επιπλέον και οι συνθήκες μιας οικονομίας που δεν έχει ακόμη
εκβιομηχανιστεί. Δεν αρκεί η συντεχνιακή κατοχύρωση των δικαιωμάτων της ψήφου
και του συνεταιρίζεσθαι για να εδραιωθεί, στο Δίκαιο, το δικαίωμα της απεργίας.
χρειάζεται και η ουσιαστική εμπειρία της απεργίας στην καθημερινή
πραγματικότητα των ανθρώπων-δηλαδή, χρειάζεται εργασία στο εργοστάσιο, άρα
βιομηχανία.
(Γ.Β.
Δερτιλής, Ιστορία του Ελληνικού Κράτους 1830-1920, τ. Α΄, εκδ. Εστία, Αθήνα
2005, σσ. 347, 350
Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας
στοιχεία από τα παρακάτω κείμενα, να παρουσιάσετε:
α) τους παράγοντες, οι οποίοι έδωσαν ώθηση στο
ελληνικό εργατικό κίνημα, από την ενσωμάτωση της Θεσσαλονίκης στην Ελλάδα έως
και την ίδρυση του ΣΕΚΕ (μονάδες 15) και β) τις αρχές και το πρόγραμμα του ΣΕΚΕ
(μονάδες 10). Μονάδες 25
Ημερήσια Επαν 2013
ΚΕΙΜΕΝΟ Α
Οἱ βαλκανικοὶ πόλεμοι
μὲ τὴν ἐπιστράτευσιν εἶχον νεκρώσει πᾶσαν σοσιαλιστικὴν ζύμωσιν εἰς τὴν Παλαιὰν
Ἑλλάδα. Ἡ ἐπιστράτευσις, ὁ στρατιωτικὸς νόμος καὶ αἱ ἐθνικαὶ νίκαι μετέβαλον τὴν
κατάστασιν. Ἀλλὰ συγχρόνως οἱ πόλεμοι ἤνοιξαν νέους καὶ ἀνελπίστους ὁρίζοντας
καπιταλιστικῆς ἀναπτύξεως διὰ τὴν μικρὰν ἄλλοτε Ἑλλάδα. Καὶ μαζὶ μὲ τὴν ἀνάπτυξιν
τῆς βιομηχανίας, τῆς ναυτιλίας καὶ τοῦ ἐμπορίου, τῆς μεταφορᾶς καὶ τῆς
συγκοινωνίας, ἀναπτύσσεται καὶ ἡ ἐργατικὴ τάξις. Ἡ σοσιαλιστικὴ ἰδέα ἐπανευρίσκει
τὴν ἐκδήλωσίν της. Ἡ ἀπήχησις τῆς Φεντερασιὸν ἔχει καὶ αὐτὴ εὐνοϊκὴν ἐπίδρασιν.
[…] Τὸ 1918 εἰς 700 καὶ πλέον μεγάλας ἐπιχειρήσεις ἠσχολοῦντο περὶ τοὺς 70.000 ἐργάτας
βιομηχανίας. Ἄλλοι 60-70.000 τοὐλάχιστον ἐργάται βιοτεχνίας καὶ ἐμπορίου δέον νὰ
προστεθοῦν εἰς τὸν ἀριθμὸν τῶν βιομηχανικῶν ἐργατῶν. Ἡ συντεχνιακή μορφὴ τῆς
οἰκονομίας παρεχώρησε τὴν θέσιν της εἰς τὴν καθαρῶς κεφαλαιοκρατικήν.
(Α.
Μπεναρόγιας, Ἡ πρώτη σταδιοδρομία τοῦ ἑλληνικοῦ προλεταριάτου, ἐπιμ. Α. Ἐλεφάντη,
Αθήνα: «Κομμούνα», 1986, σσ. 86, 110).
ΚΕΙΜΕΝΟ Β:
[ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ
ΣΕΚΕ]: «Τὸ συνέδριο τοῦ Κόμματος δέχεται: τὴν κατάργησιν τοῦ βασιλικοῦ θεσμοῦ
καὶ τὴν ἐκδημοκράτησιν τῆς νομοθετικῆς, ἐκτελεστικῆς καὶ δικαστικῆς ἐξουσίας,
δηλαδὴ τὴν ἐγκαθίδρυσιν τῆς Λαϊκῆς Δημοκρατίας ὡς μεταβατικῆς περιόδου διὰ τὴν
πραγματοποίησιν τῆς σοσιαλιστικῆς πολιτείας».
(Γ. Κορδάτος, Ἱστορία
τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἐργατικοῦ Κινήματος, Ἀθήνα: Ἐκδόσεις Μπουκουμάνης, 71972, σ.
315).
Τὸ σχέδιο πάνω στὴν ἐξωτερικὴ
πολιτικὴ ποὺ υἱοθετήθηκε ἀπὸ τὸ Σοσιαλιστικὸ Ἐργατικὸ Κόμμα Ἑλλάδος (ΣΕΚΕ), ἦταν
τὸ ἀκόλουθο: […]
•
Καταγγελία ὅλων τῶν μυστικῶν συνθηκῶν καὶ κατάργησις τῆς μυστικῆς
διπλωματίας.
•
Ἄμεσος ἀποστράτευσις καὶ γενικὸς ἀφοπλισμὸς καὶ κατεδάφισις ὅλων τῶν
φρουρίων καὶ ὀχυρώσεων.
•
Ἀποκατάστασις ὅλων τῶν Ἐθνῶν μικρῶν καὶ μεγάλων μὲ πλῆρες δικαίωμα ν’ ἀποφασίζουν
περὶ τοῦ συστήματος τῆς διοικήσεώς των.
•
Κατάρτισις τῶν τωρινῶν συμμαχιῶν καὶ ἄμεσος σχηματισμὸς τῆς Κοινωνίας τῶν
Ἐθνῶν πρὸς ἐξασφάλισιν τῆς ἀνεξαρτησίας ἁπάντων.
Πρὸς πραγματοποίησιν
τῶν ἀνωτέρω ὅρων τὸ Σοσιαλιστικὸν Ἐργατικὸν Κόμμα τῆς Ἑλλάδος κρίνει ἀναγκαίαν
καὶ ἐπείγουσαν τὴν σύγκλησιν διεθνοῦς σοσιαλιστικοῦ συνεδρίου οὗ αἱ ἀποφάσεις νὰ
εἶναι ὑποχρεωτικαὶ δι’ ὅλα τὰ ἐργατικὰ κόμματα.
(Γ. Β. Λεονταρίτης, Τὸ
Ἑλληνικὸ Σοσιαλιστικὸ Κίνημα κατὰ τὸν Πρῶτο Παγκόσμιο Πόλεμο, μετ. Σ. Ἀντίοχος,
Ἀθήνα: Ἑξάντας, 1978, σ. 270).
Ερωτήσεις Πανελληνίων
1. Φεντερασιόν:
ορισμός ( μον. 5) Εσπερινά 2001
2. Τα πρώτα βήματα
του εργατικού κινήματος στην Ελλάδα έως την έναρξη του Πρώτου Παγκοσμίου
Πολέμου. (μον. 12) Εσπερινά 2002
3. Φεντερασιόν:
Ορισμός ( μον. 4) Ημερήσια 2003
4. Φεντερασιόν:
Ορισμός (μον. 5) Εσπερινά-Επαναληπτικές 2003
5. Ποιοι λόγοι
οδήγησαν στην καθυστέρηση της εμφάνισης και ανάπτυξης του εργατικού κινήματος
στην Ελλάδα κατά τον 19ο αιώνα σε σχέση με άλλες χώρες; (μον.14) Ημερήσια Επαν
2004
6. Το Σοσιαλιστικό
Εργατικό Κόμμα Ελλάδος (ΣΕΚΕ)μετονομάστηκε σε Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος
(Κ.Κ.Ε.) Σωστό ή Λάθος (μον. 2) Εσπερ. 2004
7. Φεντερασιόν:
ορισμός (μον. 4) Ημερήσια 2005
8. Ποιες ήταν οι
βασικές θέσεις και ποια ήταν η εξέλιξη του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος
Ελλάδος (Σ.Ε.Κ.Ε.) από την ίδρυσή του το 1918 ως και το 1924; (μον. 12) Εσπερ
2005
9. Φεντερασιόν:
ορισμός (μον. 5) Ημερήσια 2009
10. Στον ιδεολογικό
τομέα η επικράτηση της Μεγάλης Ιδέας ευνόησε την ανάπτυξη και τη διάδοση
ιδεολογιών με κοινωνικό και ταξικό περιεχόμενο. Σωστό ή Λάθος (μον. 2) Ημερ
Επαν 2010
11. Φεντερασιόν:
ορισμός (μον. 5) Ημερήσια 2012
12. Η πολιτική και
κοινωνική επιρροή των σοσιαλιστικών ομάδων και των εργατικών ομαδοποιήσεων, στο
τέλος του 19ου αιώνα, ήταν σαφώς μεγαλύτερη στην Ελλάδα από εκείνη που άσκησαν
αντίστοιχα κινήματα σε βιομηχανικές χώρες της Δύσης αλλά και σε βαλκανικές.
Σωστό ή Λάθος (μον. 2) Ημερήσια 2014
13. Φεντερασιόν:
ορισμός (μον. 5) Ημερήσια 2015
14. Να αναφερθείτε
στην κατάσταση του εργατικού κινήματος στην Ελλάδα κατά τον 19ο αιώνα. Μονάδες 15
Ημερ 2015
15. Φεντερασιόν:
ορισμός (μον. 5) Ημερήσια 2019
